در این مطلب به تحصیل دکتری در سوئد می‌پردازیم که بی‌تردید یکی از پیشرفته‌ترین کشورهای جهان بوده و از نظر کیفیت و امکانات آموزشی در زمرهٔ بالاترین استانداردهای جهانی قرار می‌گیرد. این وایکینگ‌های مدرن از مجهزترین آزمایشگاه‌ها و لابراتوارهای تحقیقاتی برخوردارند و در پیاده‌سازی فرهنگ کار گروهی ید طولایی دارند.
سوئد برای دانشجویان بین‌المللی محیط تحصیلی کاملا ایده‌آلی است، چرا که جوامع دانشجویی و آکادمیکش از انواع و اقسام فرهنگ‌ها از سرتاسر جهان تشکیل شده و محیطی غنی و دوستانه را برای دانشجویان خارجی فراهم آورده است.
- نزدیک به چهل دانشگاه دولتی در سوئد دورهٔ دکتری ارائه می‌دهند.
- ۳۲ نفر از برندگان جایزهٔ نوبل فارغ التحصیلان دانشگاه‌های سوئد بوده‌اند.
- قدیمی‌ترین دانشگاه این کشور Uppsala University است که قدمتش به ۱۴۷۷ میلادی باز می‌گردد.
- بالای سی‌هزار دانشجوی بین‌المللی در این مقطع در سوئد در حال تحصیل هستند.
- مدت تحصیل دکتری در سوئد ۴ سال است.
- هزینه تحصیل دکترا در سوئد رایگان است.
- سال تحصیلی مقطع دکترا در سوئد از اوت تا ژوئن ادامه دارد.
تحصیل دکتری در سوئد
پذیرش برای تحصیل دکترا در سوئد، درست مانند موفقیت در یک مصاحبهٔ استخدامی و قرار گرفتن در یک جایگاه شغلی ایده‌آل است. چرا که ماجرای تحقیق و پژوهش در این کشور شمالی بسیار جدی بوده و دانشجویان دکتری عملا سنگ بنا و چرخ‌دنده‌های پروژه‌های تحقیقاتی هستند. بنابراین طبیعی است که دولت و دانشگاه‌های سوئد همه جوره هوای دانشجویان خارجی را داشته باشند و آنها را به مثابه سرمایه‌های علمی ببینند. شرایط و مدارک لازم جهت تحصیل در سوئد مقطع دکتری عبارتند از:
- مدارک شناسایی
- ترجمه ریز نمرات دبیرستان
- ترجمه ریز نمرات لیسانس و ارشد
- مدارک تسلط به زبان انگلیسی
- انگیزه نامه یا بیانیه هدف (SOP)
- رزومهٔ علمی و پژوهشی یا شغلی (CV)
- نمونه‌ٔ مقاله یا نوشتار علمی
- توصیه‌نامه از اساتید یا کارفرمایان
- موفقیت در مصاحبه
صلاحیت آکادمیک برای تحصیل دکتری در سوئد
به طور معمول داشتن یک کارنامه و سابقهٔ تحصیلی ممتاز در دوره لیسانس و به قولی مقطع Undergraduate برای متقاضیان دوره دکتری ضروری است و باید در راستا و مرتبط با حوزهٔ مورد نظر در دوره PhD باشد. در وهلهٔ بعد داشتن سابقهٔ تحصیلی خوب در مقطع فوق لیسانس تاثیر زیادی در موفقیت دارد. توجه کنید که از لفظ ضروری و الزامی استفاده نکردیم چرا که برای تحصیل دکترا در سوئد، امکان جهش از لیسانس به دکتری برای دانشجویان برجسته فراهم است!
با این حال می‌توان اینطور جمع‌بندی کرد که رشته‌های دکتری در حوزهٔ انسانی و هنر به طور حتم به گذراندن دورهٔ Master یا به قول خودمان ارشد نیاز دارند اما رشته‌هایی که زیر چتر STEM قرار می‌گیرند (علم، فناوری، مهندسی و ریاضیات) نیاز قطعی به داشتن مدرک ارشد نخواهند داشت. و در نهایت نیازمندی‌های هر دانشگاه و دوره با هم متفاوت است و نیاز به بررسی دقیق در وبسایت آنها دارد. اینکه چه میزان از حد نصاب معدل برای قبولی در دوره دکترای سوئد ضروری است به این شکل خلاصه می‌شود:
- بالای ۷۰ درصد معدل ممتاز محسوب می‌شود.
- بین ۶۰ تا ۶۹ درصد معدل، به عنوان دانشجوی دارای صلاحیت شناخته می‌شود.
- از ۵۰ تا ۵۹ درصد معدل، منجر به پاس شدن و قبولی می‌شود.
- بین ۴۰ تا ۴۹ درصد حد نصاب خطرناک و مرزی بوده و قبولی آن چندان قطعی نیست.
اثبات مهارت زبانی
خوشبختانه بخش عمده‌ای از محتویات آموزشی و کورس‌های دکترا در سوئد به زبان انگلیسی بوده و الزامی به تسلط به زبان سوئدی برای دانشجویان دکتری نیست. اما فراموش نکنیم که مقتضیات هر دوره با دورهٔ دیگر متفاوت بوده و این قبیل جزئیات و ملزومات نیاز به بررسی دقیق در سایت دانشگاه و پرس و جو از واحد پذیرش دارند و طبیعتا آموختن زبان سوئدی و یا حتی آشنایی نسبی با آن، می‌تواند دوران تحصیل فرد را به مراتب جالب‌تر و آسانتر کند.
برای دانشجویانی که از کشورهای غیر انگلیسی زبان به سوئد می‌روند، داشتن مدارک شرکت در آزمون‌های بین‌المللی زبان مثل آیلتس و تافل ضروری است. حد نصاب نمرات آزمون برای این دو آزمون عبارتند از:
- حداقل نمره لازم در آزمون IELTS برای مقطع PhD در حوالی ۶/۵ است یا اینکه باید نمرهٔ متقاضی در بخش‌های مختلف آزمون دست کم ۵/۵ باشد. برای برخی رشته‌های انسانی مثل زبان و ادبیات انگلیسی و یا تاریخ، حداقل نمرهٔ لازم ۷ یا ۷.۵ است.
- حداقل نمره لازم در آزمون TOEFL برای دوره PhD معمولا امتیاز ۹۰ است. که این حد نصاب برای رشته‌های انسانی به ۱۰۰ تغییر می‌کند.
برگزاری جلسه مصاحبه
مصاحبه یکی از مراحل فرایند پذیرش است توسط اکثر دانشگاه‌ها و مراکز علمی سوئد است و می‌تواند هم به صورت حضوری و هم آنلاین برگزار شود. این را در نظر داشته باشید که اگر تاریخ انجام جلسهٔ مصاحبه را دریافت کردید، شانس بالایی دارید و پروسهٔ اپلای شما شرایط خوبی داشته و دانشگاه شما را به عنوان یکی از کاندیداهای جدی در نظر گرفته است.
ویزای تحصیلی
دانشجویان و متقاضیان خارج از اتحادیهٔ اروپا برای تحصل دکتری در سوئد به دریافت مجوز اقامت نیاز دارند که نامهٔ پذیرش دانشگاه و پاسپورت معتبر اصلی‌ترین آیتم‌های آن هستند.
- پاسپورت معتبر
- نامهٔ پذیرش دانشگاه
- رسید پرداخت قسط اول شهریه (در صورت لزوم)
- تمکن مالی برای گذراندن دوره دکتری (حدوداً ماهی ۸۰۰ یورو)
- رسید پرداخت هزینه بیمه درمانی
ساختار دوره دکتری در کشور سوئد
گذراندن دوره دکتری در سوئد، تحصیل در بالاترین سطح آکادمیک یکی از علمی‌ترین و پژوهش‌‌محورترین کشورهای جهان است. تمرکز دوره دکتری در این کشور هم همانند سایر کشورهای توسعه‌یافته، روی تحقیق و پژوهش مستقل و به بار نشستن تز و ایده‌های علمی دانشجو قرار داشته و به طور کلی در یکی از این دو قالب قرار می‌گیرد:
- دوره PhD استاندارد و بلندمدت (چهارساله)
- دوره Licentiate و کوتاه مدت (دوساله)
دوره بلندمدت یا به قولی دکترای کامل یا استاندارد، نیازمند ۴ سال کار و مطالعهٔ تمام وقت بوده که منجر به جمع‌آوری امتیاز ۲۴۰ در مقیاس ECTS می‌شود و پیشوند پرطمطراق و جذاب دکتر را برای فرد به همراه می‌آورد. راه دیگر اینست که این دوره به نصف زمان کاهش پیدا کند و با جمع آوری امتیاز ۱۲۰ در استاندارد ECTS به سرانجام برسد. این شکل از مدرک دکتری چیزی مشابه Master of Philosophy یا به طور مخفف MPhil در بریتانیا و برخی کشورهای دیگر است و به نوعی یک مدرک ارشد تحقیقاتی و سطح بالا به شمار می‌رود.
استاد ناظر یا سوپروایزر
یک دانشگاه یا مرکز پژوهشی در سوئد، دانشجویانی را انتخاب می‌کند که پتانسیل اتمام دکتری را با عملکردی خوب و در بازهٔ زمانی مشخص داشته باشند. همچنین باید قانع شوند که فرد متقاضی، از انگیزهٔ بالایی برای تحصیل در حوزهٔ مورد نظرشان برخوردار است. تکلیف تمام این موارد در فرایند پذیرش، توسط استاد ناظر یا Supervisor و با توجه به پروپوزال تحقیقاتی و جلسهٔ مصاحبه و توصیه‌نامه‌ها و بیانیهٔ هدف یا انگیزه‌نامه ارزیابی می‌شود.
استاد یا اساتید ناظر در رشته‌های هنری و انسانی، معمولا نقش یک حامی و راهنمای علمی را ایفا می‌کنند و به طور مستقیم در روند تحقیقات دانشجو دخالت نخواهند کرد. برای رشته‌های STEM یا همان چهار حوزهٔ علم و فناوری و مهندسی و ریاضیات ماجرا تا حدودی فرق دارد و استاد یا اساتید ناظر، پا به پای دانشجو در حال کار برای پروژه‌های مشابه هستند و فرد را به عنوان دستیار پژوهشی به خدمت می‌گیرند. با این وجود تز پایانی دانشجو، کماکان یک پروژه فردی و مستقل است و بر مبنای یافته‌ها و تحلیل‌های خود دانشجو استوار می‌شود.
در هنگام تحصیل دکتری در سوئد، دانشجو با معمولا دو یا چند استاد ناظر سر و کار دارد که یکی از آنها استاد ارشد است و خط مشی کلی را تعیین می‌کند. برخی از دانشگاه‌ها از اساتید بیشتری استفاده می‌کنند و به هر کدام مسئولیت خاصی می‌دهند. در نهایت مسئولیت برگزاری جلسات علمی، ارزیابی عملکرد دانشجو، رسیدگی به آموزش‌های لازم در حین تحصیل و حتی حمایت روحی و روانی از فرد بر عهدهٔ همین اساتید خواهد بود.
نوشتن انگیزه نامه یا بیانیه هدف موثر
یک انگیزه نامه (Motivation Letter) یا بیانیه هدف (Statement of Purpose) ایده‌آل تاثیر زیادی در موفقیت فرایند پذیرش دارد و باید دست کم شامل موارد زیر باشد:
- دلیل شما برای انتخاب رشته، دوره و یا برنامهٔ تحصیلی مورد نظر چیست و اینکه از چه راهی با وجود چنین برنامه‌ای آشنا شده‌اید؟
- چه چیزی در محتوای این برنامه هست که برای شما جذابیت دارد و آن را به بهترین گزینهٔ تحصیلی برای شما بدل می‌کند؟
- فاکتورهای تاثیرگذار و کلیدی در انتخاب شما چه بوده‌اند؟ (پرستیژ دانشگاه، استادان، آیندهٔ کاری و ...)
- مطالعات پیشین و رشته‌ای که در کارشناسی ارشد قصد دنبال کردن آن را دارید چه ارتباطی دارند؟ و اگر ندارند چه چیزی باعث تغییر سمت و سوی شما شده است؟
- مسیر حرفه‌ای و شغلی ایده‌آل شما چیست و دورهٔ انتخابی شما چه نقشی در رسیدن به اهدافتان خواهد داشت؟
شهرهای دانشجویی برای تحصیل دکتری در سوئد
شهرهای سوئد از جمیع جهات تجربهٔ جالبی را برای دانشجویان فراهم می‌آورند. از یک سو نشانه‌های توسعه‌یافتگی و پیشرفت در هر سویی به چشم می‌خورد و از طرفی محیط زندگی شهری تا حدودی کم هیاهو است و امکان داشتن یک سبک زندگی آرام و آسوده را فراهم می‌کند و از سویی دیگر، در هرجایی از این سرزمین که باشید، فاصلهٔ چندانی با طبیعت خیره‌کننده و اعجاب‌انگیز اسکاندیناوی نخواهید داشت. شهرهای اوپسالا، گوتنبرگ، استوکهلم، لوند و اومه دانشجویی‌ترین و ایده‌آل‌ترین شهرها برای تحصیل دکترا در سوئد هستند.
بهترین دانشگاه های سوئد
لیست زیر به تعدادی از مشهورترین و رتبه‌دارترین دانشگاه‌های سوئد اشاره می‌کند. برای اطلاعات بیشتر در خصوص جزئیات آنها می‌توانید از ابزار جستجوی دانشگاه‌ها در وبسایت لتسگو یونی استفاده نمایید.
- Karolinska Institute
- Lund University
- Uppsala University
- Stockholm University
- University of Gothenburg
- Chalmers University of Technology
- KTH Royal Institute of Technology
- Örebro University
- Swedish University of Agricultural Sciences
- Umeå University
- Jönköping University
- University of Boras
- World Maritime University
- Linnaeus University
محبوبترین رشته‌های دوره دکتری در سوئد
سوئدی‌ها در مهندسی و فناوری قافله‌سالار هستند، صنعت خودروی قدرتمندی دارند و وقتی پای استفاده از انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر در میان باشد، در جرگهٔ نوآورترین و توسعه‌یافته‌ترین ملت‌های جهان قرار دارند. برای یک دانشجوی خارجی که سودای تحصیل در سوئد را دارد، تمام رشته‌ها آینده و چشم‌اندازی جذاب دارند اما آنچه که با مهارت‌ها و علایق فرد همخوانی بیشتری دارد، قطعا بهترین انتخاب ممکن است. تعدادی از محبوبترین رشته‌ها برای تحصیل دکتری در سوئد عبارتند از:
- علوم و مهندسی کامپیوتر
- انواع رشته‌های مهندسی
- انواع رشته‌های هنری و طراحی
- کلیه رشته‌های طبیعی و زیست‌محیطی
- حوزه‌ها و مطالعات فرهنگی و انسانی
پذیرش در مقطع دکتری در سوئد با شرایط خاص
در شرایطی خاص و در حالیکه فرد متقاضی در حوزهٔ مورد نظر تحصیلات رسمی نداشته باشد، می‌تواند با اتکا به تجربهٔ بالا و سابقهٔ کار حرفه‌ای در آن حوزه، فقدان مدرک آکادمیک را جبران کرده و شانسی برای پذیرش در دورهٔ دکتری داشته باشد. بدیهی است که این مورد به تصمیم و ارزیابی دانشگاه و شخص استاد ناظر بستگی دارد و احتمالش هست که شخص دانشجو ملزم به گذراندن دوره‌های پیش‌نیاز شود.
مزایای تحصیل دکتری در کشور سوئد
تحصیل در سرزمین اریکسون و آسترازنکا و ولوو و ایکیا و اسپاتیفای و تتراپک و بسیاری دیگر از پیشگامان علم و فناوری، قاعدتا با مزایای ویژه‌ای همراه است و چشم‌انداز جالبی در پیش رو دارد. اما اجازه دهید که برخی از این مزایا و دلایل جذابیت سوئد برای دانشجویان خارجی به شکلی خلاصه اشاره کنیم.
- نرخ بالای پذیرش - سوئد نرخ ویزا ریجکشن پایینی دارد (کمتر از ۱۰ درصد) و اگر حائز یک سری شرایط لازم و اساسی باشید، شانس موفقیت بالایی خواهید داشت.
- اهمیت بالای پژوهش - سوئد کشوری پژوهش‌محور و پیشگام در علم و فناوری بوده و در سال ۲۰۲۰ عنوان دومین کشور علمی جهان را به خود اختصاص داده و ۳۰ درصد بار پژوهشی این کشور بر دوش دانشگاه‌هاست.
- بودجهٔ بالای تحقیقاتی - سالانه چیزی نزدیک به ۴ درصد از کل بودجهٔ سوئد صرف امور تحقیق و توسعه می‌شود و همین امر آنجا را به بهشتی برای پژوهشگران و دانشجویان دکتری بدل می‌کند.
- سیستم استاندارد آموزشی - هر یک سال تحصیل در کشور سوئد ۶۰ امتیاز ECTS دارد و دانش‌آموختگان دانشگاه‌های این کشور در وادی پژوهش موقعیتی تضمین شده و در بازار کار جایگاه برجسته‌ای دارند.
هزینه اپلای و کمک‌هزینه‌های تحصیل
تحصیل دکتری در دانشگاه‌های دولتی سوئد کاملا رایگان است و در این مورد هیچ فرقی بین دانشجویان اروپایی و غیراروپایی وجود ندارد. همین مورد در خصوص هزینهٔ اپلای هم مصداق دارد و متقاضیان دکتری هیچ مبلغی برای ثبت درخواست پرداخت نمی‌کنند و هزینه مسکن و مخارج زندگی تنها هزینه‌هایی هستند که باید در نظر بگیرند. خوشبختانه دانشگاه‌های سوئد در این موارد هم به کمک دانشجویان دکتری آمده و امتیازات مختلفی برایشان قائل می‌شوند.
مثلا یکی از مرسوم‌ترین این امتیازات این است که دانشجویان دکتری به عنوان پرسنل دانشگاه به شمار می‌روند و قرارداد امضا می‌کنند. این قرارداد در صورتی که شامل حال فرد شود معادل یک درآمد ماهیانه ۱۵۰۰ یورویی است. در دو سال اول این قرارداد و در مدت تحصیل دکتری، فرد دانشجو کمک‌هزینهٔ مذکور را دریافت می‌کند اما سایر مزایای تامین اجتماعی را ندارد. تا اینکه نوبت به دو سال دوم برسد و قرارداد طرف تبدیل به یک قرارداد استخدام کامل موسوم به anställning شود.
این قرارداد شامل بیمه و مرخصی و کمک‌هزینه درمانی و تعدادی موارد دیگر هم می‌شود. تنها مسئولیت دانشجوی دکتری در قبال این کمک‌هزینه‌ها تعهد به انجام یک سری از امور کمکی در دانشگاه است که می‌تواند شامل کارهای اداری و یا آموزش به دانشجویان مقاطع پایین‌تر باشد.
بورسیه و سایر کمک‌هزینه‌های تحصیلی در سوئد
اصلی‌ترین مرجع اعطای بورسیه به دانشجویان بین‌المللی در سوئد، موسسه‌ای موسوم به Swedish Institute یا SI است که دانشجویان برخی از مناطق خاص مثل ترکیه و بالکان و بالتیک را پوشش می‌دهد. پذیرش و دریافت بورسیه در مقطع دکترا برای دانشجویان خارجی به مراتب ساده‌تر از مقاطع پایین‌تر است. پس از ارسال سوابق تحصیلی و ریز نمرات مقاطع پایین‌تر، مهمترین چیزی که می‌تواند امکان پذیرش شما را بیشتر کند، مقالات معتبر و کتاب‌های به چاپ رسیده از شماست.
تالیفات شما می‌توانند شما را یک سر و گردن بالاتر از سایر کاندیداها قرار می‌دهد. با این وجود کسانی که کارشناسی ارشدشان را هم در کشور سوئد گرفته‌اند شانس بالاتری برای پذیرش دکترا خواهند داشت. کسانی که در مقطع دکترا بورسیه می‌شوند، شغل تمام‌وقتشان تحقیق و پژوهش بوده و حقوق مناسبی از دولت یا موسسات سوئدی دریافت می‌کنند.
امکان کار پس از تحصیل
در سوئد به عنوان کشوری که از پیشگامان علم و فناوری محسوب می‌شود، فرصت‌های زیادی برای استخدام دانش‌آموختگان دکتری وجود دارد. دانشجویان اتحادیهٔ اروپا بدون هیچ مانعی می‌توانند به زندگی و کار در سوئد ادامه دهند اما سایر دانشجویان غیرسوئدی باید مجوز اقامتی موسوم به post-study residence permit را دریافت کنند تا بعد از فارغ التحصیلی، شش ماه فرصت جستجوی کار داشته باشند.
برای دریافت این مجوز کافیست که فرد تحصیلش را به پایان برده و در خاک سوئد باشد و پاسپورتش منقضی نشده باشد. اگر فرد در این بازهٔ شش ماهه موفق به یافتن شغل بشود، می‌تواند برای دریافت مجوز کار درخواست دهد. برای اطلاعات بیشتر و آخرین بروزرسانی‌ها می‌توانید به سایت Swedish Migration Office مراجعه بفرمایید.
سوالات رایج دربارهٔ تحصیل دکترا در سوئد
امکان پذیرش دکتری برای کسانی که مدرک ارشد دارند اما لیسانسشان نا مرتبط است وجود دارد؟
برخورداری از مدرک ارشد مرتبط وزن به نسبت لیسانس داشته و هیچ مانعی برای پذیرش در مقطع دکتری وجود ندارد.
آیا هزینه تحصیل دکترا در سوئد رایگان است؟
بله. دانشجویان دکتری در دانشگاه‌های دولتی سوئد هزینه‌ای برای تحصیل پرداخت نخواهند کرد.
آیا برای تحصیل دکترا در سوئد تسلط به زبان سوئدی ضروری است؟
خیر. اما داشتن نمرهٔ مناسب در یکی از آزمون‌های بین‌المللی مثل تافل و آیلتس و پی‌تی‌ای ضروری است.
هزینه زندگی دانشجویی در سوئد چقدر است؟
زندگی در سوئد برای یک دانشجوی خارجی ماهانه ۸۰۰ یورو خرج دارد. برای اطلاع از مخارج زندگی دانشجویی در سوئد بد نیست که به مقالهٔ هزینه زندگی دانشجویی در سوئد مراجعه بفرمایید.
آیا امکان کار برای فارغ التحصیلان دکتری در کشور سوئد وجود دارد؟
بله. سوئد اقتصاد با ثبات و بازار کار ایده‌آلی دارد و دانش‌آموختگان دکتری می‌توانند پس از اتمام تحصیل خود شش ماه به دنبال کار بگردند. فقط کافیست که مجوز اقامت بعد از فارغ التحصیلی را دریافت کنند.
چه مواردی شانس پذیرش دکترا در سوئد را افزایش می‌دهد؟
سوئد کشوری علم‌محور و توسعه‌یافته است و فرد متقاضی با داشتن یک سابقهٔ علمی دندانگیر یا چاپ مقالات و فعالیت‌های حرفه‌ای می‌تواند کاندیدای برجسته‌ای برای دانشگاه‌های این کشور باشد.
آیا تحصیل رایگان در سوئد برای مقاطع پایین‌تر امکان‌پذیر است؟
بله. برای اطلاعات بیشتر دربارهٔ بورسیه‌ها و فاندهای تحصیلی در این کشور به مطلب بورسیه تحصیلی سوئد مراجعه بفرمایید.
آیا جدا از بحث ادامهٔ تحصیل، سوئد کشور مناسبی برای زندگی است؟
سوئد کشوری توسعه‌یافته و ثروتمند بوده و از استاندارد بالایی برای زندگی برخوردار است. با این حال توصیه می‌کنیم که با توجه به شرایط خود تحقیقات پر و پیمانی داشته باشید و نگاهی هم به مطلب معایب و مزایای زندگی در سوئد بیندازید.