تحصیل دکتری در آلمان یک دورهٔ ۲ تا ۶ ساله است که در اکثر دانشگاههای دولتی این کشور، بدون شهریه و به صورت رایگان برگزار می‌شود. از نزدیک به ۴۰۰۰۰۰ دانشجویی که در آلمان در حال گذراندن تحصیلات دانشگاهی هستند، حدود ۷/۵ درصدشان برای دکترا اقدام می‌کنند و تقریبا ۱۱ درصد، مشغول پروژه‌های تحقیقاتی می‌شوند. بسیاری از کمپانی‌های ریز و درشت آلمانی در ارتباط تنگاتنگ با دانشگاه‌ها بوده و همیشه از همکاری با نیروهای متخصص و دانش‌آموختگان مقطع دکتری استقبال می‌کنند.
تحصیل دکترا در آلمان، مترادف است با قرار گرفتن در معرض بروزترین امکانات آموزشی و کار در پیشرفته‌ترین آزمایشگاه‌ها و لابراتوارهای علمی، و بدست آوردن فرصت‌های شغلی بسیار و مجال کار در بیشمار پروژهٔ تحقیقاتی. مواردی که هر کدام به نوبهٔ خود این کشور را به عنوان یکی از پررنگ‌ترین گزینه‌های تحصیلی، در تیررس دید دانشجویان خارجی قرار می‌دهد و توانمندی صنعتی و اقتصادی آلمان را به رخ می‌کشد. پس اگر به فکر ادامهٔ تحصیل در مقطع دکتری در آلمان و فراهم کردن شرایط و مدارک لازم برای اپلای هستید، مروری بر این مطلب داشته باشید و برای ارزیابی شرایط خود، از کارشناسان لتسگو یونی مشاوره بگیرید.
- در آلمان بورسیه‌ها و فرصت‌های پژوهشی بسیاری برای دانشجویان دکتری ارائه می‌شود.
- فرایند بررسی و صدور ویزای تحصیلی آلمان دست کم ۲۵ روز طول می‌کشد.
- پذیرش در مقطع PhD در آلمان معمولا به مصاحبه حضوری یا آنلاین نیاز دارد.
- هزینه تحصیل برای دانشجویان آلمانی و خارجی تقریبا رایگان است. (نهایتاً ۱۵۰ تا ۳۰۰ یورو!)
- دانشجویان می‌توانند با ماهی ۸۵۰ یورو تمام هزینه‌های زندگی در آلمان را پوشش دهند.
مراحل اپلای برای تحصیل دکتری در آلمان
روند پیدا کردن یک دورهٔ مناسب برای تحصیل دکترا در آلمان، مقادیری با جستجوی دوره‌های لیسانس و فوق‌لیسانس تفاوت می‌کند و فقط محدود به انتخاب دانشگاه مطلوب و رشتهٔ مورد نظر نمی‌شود. برای متقاضیان دکتری در آلمان، قضیه کمی دشوارتر و پیچیده‌تر است و احتمالش هست که کاغذبازی و دنگ و فنگ اداری بیشتری داشته باشد. پروسهٔ پذیرش دکترا در آلمان، از آن کارهایی نیست که بشود در مورد جزئیات آن ریسک کرد و شاید کمک گرفتن از مشاورین با تجربه در این پروسه، عاقلانه‌ترین کار ممکن باشد.
چون به تجربه ثابت شده که حتی اشتباهات نه چندان جدی و ظاهرا پیش پا افتاده، می‌توانند مدت‌ها وقت و انرژی را به باد دهند. به علاوه، برای اطلاع از مدارک لازم، هزینه‌های احتمالی و ددلاین‌های تعیین شده، مطالعهٔ وبسایت دانشگاه‌ها و موسسات علمی مربوطه، مطمئن‌ترین راهکار ممکن است. با این حال جهت اپلای در مقطع دکتری در آلمان مراحل زیر را مد نظر داشته باشید:
- انتخاب کورس مورد نظر (و استاد راهنما بسته نوع دوره)
- ارزیابی شرایط و تامین مدارک جهت اپلای
- ثبت درخواست اپلای
- دریافت ویزای تحصیلی یا مجوز اقامت
۱- انتخاب دوره و استاد راهنما - فرد متقاضی در وهلهٔ اول باید با توجه به سابقهٔ آکادمیک و اهداف علمی خود، مناسب‌ترین کورس و برنامهٔ دکترای موجود را پیدا کند. خوشبختانه در این مرحله آزادی عمل کامل و گزینه‌های بیشماری برای انتخاب وجود دارد و اگر متقاضی تصویر روشنی از آیندهٔ تحصیلی و حرفه‌ای خود داشته باشد، مشکلی برای یافتن دورهٔ مطلوب نخواهد داشت. برای دانشجویان بین‌المللی در آلمان، به وفور دورهٔ دکتری وجود دارد که بد نیست در ابتدای ماجرا به دو چهارچوب متفاوت برای این دوره‌ها اشاره کنیم.
- Individual PhD programs: آزادی عمل بیشتری برای انتخاب روند تحصیلی وجود دارد
- Structured PhD programs: روند تحصیلی توسط تیم آکادمیک دانشگاه دیکته می‌شود
برای دانشجویان خارجی مدل مرسوم تحصیل دکترا در آلمان، برنامه‌های Individual است. دانشجو در این چهارچوب، روند تحصیلی و موضوعات پژوهشی خود را با نظارت یک فرد حرفه‌ای یا همان استاد راهنما یا سوپروایزر PhD پیش می‌برد. در این شیوه فرد ناظر معمولا ترجیحات خود دانشجو را هم در چیدمان موضوعات در نظر می‌گیرد و ابتکار عمل در بسیاری از موارد در دست خود فرد است. این برنامه ممکن است در داخل خود دانشگاه یا در یک موسسهٔ پژوهشی غیردانشگاهی اتفاق بیفتد. حتی دانشجو می‌تواند کورس تحصیلی خود را در یک کمپانی خاص بگذارند و روی یک پروژهٔ تحقیقاتی آماده مشغول کار شود.
در مدل Structured گروهی از آکادمین‌های کارکشته مسئولیت نظارت بر دانشجویان دکتری را بر عهده گرفته و تقریبا زیر و بم موضوعات نیازمند به تحقیق را برای آنها تعیین می‌کنند. بنابراین این شیوه از تحصیل دکترا در آلمان، انعطاف گونهٔ قبلی را ندارد اما در عوض از جهاتی مسیر ساده‌تر و روشن‌تری داشته و انتخاب موضوعات پژوهشی به عهدهٔ پژوهشگران حرفه‌ای بوده و نیازی به انتخاب استاد راهنما نیست. برای انتخاب دوره دکترای مناسب و یا پیدا کردن استاد ناظر می‌توان به پلتفرم‌های زیر مراجعه کرد:
۲- ارزیابی شرایط و تامین مدارک اپلای - اینکه دقیقا چه مدارک و ملزوماتی برای اپلای نیاز دارید، بستگی مستقیمی به نوع دوره‌ای که انتخاب کرده‌اید دارد. در همین ابتدای کار عنوان کنیم که برای تحصیل دکتری در آلمان، معدل و سابقهٔ آکادمیک شما اصلی‌ترین عامل بوده و بیشترین وزن را در موفقیت پروسهٔ پذیرش خواهد داشت. بعد از آن هم نوبت به هدف نامه (SOP) و تجربیات کاری و تحقیقاتی شما می‌رسد. بطور کلی شرایط لازم برای پذیرش در مقطع دکتری در آلمان عبارتند از:
- مدرک فوق لیسانس معتبر
- نمره مطلوب در آزمون‌های زبان
- رزومهٔ تحصیلی (C.V)
- هدف‌نامه یا SOP
- پروپوزال یا طرح تحقیقاتی
- سوابق کاری و پژوهشی
باید یادآوریم شویم که برای اپلای در اکثر دوره‌های دکترا در آلمان، نیازی به تسلط به زبان آلمانی نیست و بیشتر دوره‌ها در این کشور به زبان انگلیسی تدریس می‌شوند. بدین ترتیب، هرکدام از آزمون‌های زبان بین‌المللی می‌توانند قابل قبول باشند اما مرسوم‌ترین آنها آیلتس و تافل هستند و داشتن یک نمرهٔ بالا برای تحصیل در این سطح آکادمیک بسیار تعیین کننده است.
- تافل ۷۹ به بالا
- آیلتس ۶/۵ به بالا
- DSH سطح ۲
- TestDaf سطح B2 یا C1
۳- ثبت درخواست اپلای - تا این جای کار دورهٔ مطلوب را پیدا کرده و در صورت انتخاب دوره‌ای با فرمت Individual با استاد راهنما هم صحبت داشته‌اید و مدارک لازم را گرد آوردید و حالا نوبت به اپلای می‌رسد. این قسمت از کار، هم به صورت آنلاین و هم به صورت پستی قابل انجام است و باید دید که دانشگاه یا موسسه علمی مورد نظر چه سیاستی دارند و چه راهکاری پیش رویتان قرار می‌دهند. همانطور که در ابتدای این مطلب اشاره کردیم، بعد از ثبت درخواست پذیرش، ممکن است هیئت تصمیم گیرنده با شما تماس بگیرند و برای جلسهٔ مصاحبه قرار بگذارند.
۴- دریافت ویزای تحصیلی یا مجوز اقامت - بدیهی است که این مرحله فقط برای دانشجویان خارج از اتحادیهٔ اروپا یا به قولی non-EU صدق می‌کند و این دانشجویان بدون داشتن ویزای تحصیلی یا مجوز اقامت، امکان تحصیل دکترا در آلمان را نخواهند داشت. گفته می‌شود که مجوز اقامت معمولا برای دانشجویانی صادر می‌شود که دورهٔ انتخابی‌شان از نوع Individual PhD بوده و از آن طرف ویزای دانشجویی برای آن دسته از متقاضیانی است که دوره‌ای با فرمت Structured PhD انتخاب کرده باشند.
در هر صورت فرد متقاضی موظف است که به محض دریافت نامهٔ قبولی پذیرش از دانشگاه یا موسسهٔ مورد نظر، فرایند دریافت ویزای تحصیلی یا مجوز اقامت را به جریان بیندازد و به سفارت آلمان مراجعه کند. این مراجعه می‌تواند حضوری باشد یا با ایمیل انجام شود. در آلمان دو نوع ویزای دانشجویی وجود دارد:
- ویزای شِنگن: برای کسانی که قصد دارند حداکثر ۹۰ روز در آلمان اقامت کنند (هزینه ۶۰ یورو)
- ویزای ملی: برای کسانی که نیاز دارند بیش از ۹۰ روز در خاک آلمان باشند (هزینه ۷۵ یورو)
که نوع دوم یعنی ویزای ملی یا National Visa به دریافت مجوز اقامت هم نیاز دارد و باید توجه داشت که پروسهٔ ویزای آلمان چیزی در حدود ۲۵ روز طول می‌کشد. مواردی که در ادامه عنوان می‌کنیم، چک لیست دریافت ویزای دانشجویی یا مجوز اقامت برای متقاضیان دکترا در آلمان است:
- فرم تکمیل شدهٔ درخواست ویزای دانشجویی (همراه با cover letter برای شرح انگیزهٔ مسافرت و مدت اقامت)
- پاسپورت با تاریخ معتبر
- دو قطعه عکس جدید
- نامهٔ پذیرش از دانشگاه
- ریز نمرات دانشگاهی و سوابق تحصیلی
- مدرک زبان انگلیسی (یا آلمانی بسته به کورس انتخابی)
- مدارک مرتبط به تهیه بیمه درمانی
- گواهی اعتبار و سندیت مدارک پست شده
- گواهی سو‌ء پیشینه (در صورت اعلام نیاز از طرف سفارت)
- مدارک تمکن مالی برای تحصیل در آلمان (سالی ۸۷۰۰ یورو)
هزینه تحصیل دکتری در آلمان
شاید آلمان جزو معدود نقاط یا حتی تنها نقطهٔ روی زمین باشد که بدون ورشکسته کردن شما، چنین سطی از آموزش و امکانات تحصیلی را در اختیارتان می‌گذارد. تحصیل در مقطع دکترا در آلمان معمولا رایگان است اما برای کسانی که نتوانند در مدت مقرر دورهٔ PhD خود را به پایان برسانند (شش ترم یا سه سال)، به ازای هر ترم اضافه شهریه‌ای در نظر گرفته می‌شود. این شهریه در هر دانشگاهی متفاوت است اما برای برخی از دانشگاههای خصوصی آلمان بین ۳۰۰ تا ۳۰۰۰ یورو نوسان می‌کند. به علاوه، یک سری خرده مخارج هستند که لازم است پیش از سفر به آلمان در دودوتا چهارتای هزینه‌های شما لحاظ شوند.
- هزینه ویزای دانشجویی شنگن: ۸۰ یورو هزینه
- ویزای دانشجویی بلند مدت: ۷۵ یورو
- هزینه آزمون تافل: ۲۴۳ یورو
- هزینه آزمون آیلتس: حدود ۱۸۰ یورو
- هزینه بیمه سلامت و درمان: حدود ۱۵۰۰ یورو
هزینه زندگی دانشجویی در آلمان
همانطور که در مقدمهٔ این مقاله اشاره کردیم، زندگی در آلمان برای دانشجویان خارجی آنقدرها هم گران نیست و دانشجو با ماهی ۸۵۰ یورو اموراتش می‌گذرد. در ادامه به لیستی از مخارج زندگی دانشجویی در آلمان اشاره می‌کنیم:
- هزینه اجاره و قبض ۳۲۳ یورو
- خورد و خوراک ۱۶۸ یورو
- پوشاک ۴۲ یورو
- لوازم و ملزومات آموزشی ۲۰ یورو
- رفت و آمد ۹۴ یورو
- بیمه و درمان ۱۱۰ یورو
- تلفن و اینترنت ۳۱ یورو
- تفریح و ورزش ۶۱ یورو
مزایای تحصیل دکتری در آلمان
از سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۹ و فقط در طی پنج سال، نرخ تحصیل دانشجویان خارجی در آلمان بیش از ۳۰ درصد افزایش داشته و به رقمی نزدیک به ۴۰۰۰۰۰ نفر رسیده است. خود این عدد به تنهایی گویای خیلی از مسائل است و جذابیت بیش از پیش آلمان را برای دانشجویان بین‌المللی به اثبات می‌رساند. دانشجویانی که اکثرشان از کشورهایی مثل، چین، هند، روسیه، اتریش، ایتالیا، فرانسه، کامرون، اوکراین و ترکیه به دانشگاههای این کشور سرازیر شده‌اند.
بد نیست که اشارهٔ مختصری به عوامل این جذابیت داشته باشیم و ببینیم که چرا طبق همه‌پرسی‌های انجام گرفته، نزدیک به ۷۰ درصد دانشجویان خارجی پس از اتمام دوران تحصیل خود، ماندن در این کشور را به بازگشتن به کشور خودشان ترجیح می‌دهند:
- تحصیلات عالی در آلمان یا به طور کلی رایگان است یا هزینهٔ بسیار پایینی در قیاس با سایر کشورهای پیشرفته دارد.
- هزینه‌های زندگی در آلمان برای دانشجویان بین‌المللی مقرون به صرفه است.
- سیستم آموزشی آلمان بسیار پیشرفته و در بین کشورهای جهان زبانزد است.
- فرصت کار و کسب درآمد در حین تحصیل و پس از فارغ‌التحصیلی در آلمان فراوان است.
- آلمان سالهاست که از سراسر جهان دانشجوی خارجی می‌پذیرد و اتمسفر دانشجویی ایده‌آلی دارد.
- فرصت‌های بورسیه بسیاری مثل DAAD Scholarship Programme برای دانشجویان بین‌المللی وجود دارد.
- آلمان علاوه بر توسعه‌یافتگی، سرزمینی جذاب است و طبیعت زیبایی دارد.
- اکثر دوره‌های تحصیلی در آلمان به زبان انگلیسی تدریس می‌شوند.
- دانشگاههای آلمان در بسیاری از حوزه‌ها مثل مهندسی، فناوری، حقوق و اقتصاد در دنیا سرآمدند.
بهترین دانشگاه ها برای تحصیل دکتری در آلمان
در این بخش تعدادی از مشهورترین و برترین دانشگاههای آلمان را نام می‌بریم و به رتبهٔ جهانی و رشته‌های مطرحی که در مقطع دکترا دارند اشاره می‌کنیم:
- LMU Munich - رتبه جهانی ۳۲ - ریاضیات پیشرفته فایننس
- Technical University Of Munich - رتبه جهانی ۴۳ - مدیریت، کامپیوتر، ریاضی، شیمی
- Heidelberg University - رتبه جهانی ۴۴ - زبان انگلیسی
- Humboldt University Of Berlin - رتبه جهانی ۷۴ - فایننس
- Rwth Aachen University - رتبه جهانی ۹۹ - فیزیک
- Karlsruhe Institute Of Technology - رتبه جهانی ۱۷۵ - اقتصاد
- University Of Gottingen - رتبه جهانی ۱۲۳ - نوروساینس، اقصاد، کامپیوتر، حقوق، شیمی، فیزیک
- University Of Freiburg - رتبه جهانی ۸۹ - زبان انگلیسی، کامپیوتر، مهندسی مکانیک
- Free University Of Berlin - رتبه جهانی ۱۱۷ - فیزیک، اقتصاد، علوم سیاسی، تاریخ، فایننس
بورسیه و تحصیل رایگان دکتری در آلمان
یکی از دلایلی که تحصیل دکتری در آلمان را برای دانشجویان خارجی جذاب کرده، وجود انواع و اقسام بورسیه‌های تحصیلی و حمایت همهٔ جانبهٔ دولت و جامعهٔ آکادمیک آلمان از محققان و پژوهشگران است. به عبارت دیگر، ایجاد وقفه در یک پروژهٔ تحقیقاتی به خاطر مسائل مالی، بعیدترین اتفاق ممکن در کشوری مثل آلمان است. بنابراین بیخود نیست که آلمان، بعد از آمریکا و انگلیس، سومین کشور ایده‌آل برای تحصیل به شمار می‌رود. در این بخش به معرفی تعداد محدودی از بورسیه‌ها و فاندهای فراوان این کشور برای دانشجویان مقطع دکتری بسنده می‌کنیم. برخی از مشهورترین موسسات و نهادهای غیردانشگاهی که مبالغ هنگفتی را صرف بورسیه محققان و پژوهشگران و حمایت از پروژه‌های علمی می‌کنند عبارتند از:
- Helmholtz Association of German Research Centres - مشهورترین و بزرگترین موسسهٔ علمی و تحقیقاتی آلمان یعنی هلم‌هولتز که ۱۸ موسسهٔ پژوهشی مختلف را زیر چتر خود دارد.
- Leibniz Association - لایب‌نیز هم یکی دیگر از نهادهای علمی مشهور در کشور آلمان است که تعداد خیره‌کنندهٔ ۹۶ موسسهٔ علمی غیردانشگاهی را پوشش می‌دهد.
- Fraunhofer-Gesellschaft - مقر این موسسه در مونیخ واقع شده و ۷۲ مرکز تحقیقاتی را در سراسر آلمان حمایت می‌کند.
- Max-Planck-Gesellschaft - یکی از بهترین نهادهای علمی آلمان که مستقل از دولت و به صورت non-profit فعالیت می‌کند و قدمتش به سال ۱۹۱۱ باز می‌گردد.
سایر موسسات مطرحی که دانشجویان بین‌المللی را بورسیه می‌کنند:
DLR-DAAD Research Fellowships - برای حفظ شکل و شمایل متن اسم این موسسهٔ علمی فوق‌العاده مشهور را خلاصه کردیم. چون نام آن با اسامی حوزه‌هایی که آنها را پوشش می‌دهد همراه است و این حوزه‌ها عبارتند از فضا، هوانوردی، انرژی، ترابری. برای نمونه بد نیست که به انواع حمایت‌های این مرکز اشاره‌ای داشته باشیم:
- حقوق ماهانهٔ ۱۷۶۰ یورو برای دانشجویان دکتری در آلمان
- تامین هزینه‌های رفت و آمد
- کمک هزینه درمانی و بیمه اعضای خانواده
- حقوق ماهانهٔ ۲۴۰۰ یورو برای پژوهشگران تازه کار یا به قولی Junior Researcher
- حقوق ماهانهٔ ۲۷۶۰ یورو برای پژوهشگران با سابقه یا Senior Researcher
Green Talents - این مورد در اصل یک رقابت بین‌المللی بین دانشجویان خارجی است که توسط وزارت آموزش و پژوهش دولت آلمان پشتیبانی می‌شود. برگزیدگان این رقابت برای تحصیل در برجسته‌ترین دوره‌های دکترا از دولت آلمان دعوتنامه می‌گیرند و برای هر موضوعی که مایل به پژوهش در آن باشند کمک‌هزینه دریافت می‌کنند.
Helmholtz Research Schools and Graduate Schools - این مراکز و آموزشگاه‌های معتبر که تحت حمایت موسسه هلم‌هولتز فعالیت می‌کنند، برجسته‌ترین دانشجویان دکتری را که عملکرد تحصیلی ممتازی از خود نشان داده‌اند با حقوق ماهیانهٔ ۳۷۰۰ یورو جذب کرده و در معرض پیشرفته‌ترین آموزش‌های ممکن قرار می‌دهند.
Individual doctoral projects at Fraunhofer Institutes - یکی دیگر از سازمان‌های معتبر که زیر مجموعهٔ موسسهٔ فراون‌هوفر گِسِل‌شافت است و به مدت سه سال حمایت همه‌جانبه‌ای از دانشجویان ممتاز می‌کند و امکان کار و تحقیق همزمان را برایشان فراهم می‌آورد. این مدت سه ساله به شش سال هم قابل تمدید است.
آینده کاری پس از تحصیل دکتری در آلمان
تردیدی نیست که دریافت مدرک دکترا در آلمان، مسیر پیدا کردن شغل مناسب را برای دانشجویان خارجی به شدت هموار می‌کند و در خود آلمان هم موقعیت‌های کاری فراوانی در پیش رویشان قرار دارد. آلمان یکی از بالاترین نرخ‌های اشتغال را در بین کشورهای جهان دارد (نزدیک به ۸۰ درصد) و علاوه بر اینکه حضور متخصصان و دانش‌آموختگان در بازار کار این کشور غنیمت شمرده می‌شود، فرصت‌های تحقیقاتی و مشاغل آکادمیک متنوعی برای این افراد فراهم است.
این هم مد نظر داشته باشیم که دارندگان مدرک دکترا از آلمان نه فقط در خود این کشور، بلکه در تمام کشورهای توسعه‌یافته، روی هوا قاپیده می‌شوند. در ادامه سه مورد از گزینه‌های شغلی را برای دانش‌آموختگان دکترا در آلمان ذکر کرده و در ادامه به درآمد فارغ‌التحصیلان دانشگاههای مختلف اشاره می‌کنیم.
تدریس در دانشگاه - دانش‌آموختگان مدرک دکتری در صورت تسلط به زبان آلمانی می‌توانند بلافاصله به عنوان آموزگار و استاد مشغول تدریس شوند و درآمد قابل قبولی داشته باشند.
بخش تحقیق و توسعه - یکی از بهترین گزینه‌های ممکن برای دارندگان مدرک PhD درخواست همکاری در بخش R&D یکی از کمپانی‌های آلمانی است که می‌تواند جزوی از پروسهٔ مطالعات فوق‌دکترا هم محسوب شود.
شرکت در تحقیقات بین‌المللی - یک مسیر حرفه‌ای و ایده‌آل برای فارغ‌التحصیلان مقطع دکترا در آلمان عضویت در یک تیم تحقیقاتی معتبر مانند Eureka است که چیزی نزدیک به ۱۳۰۰ پروژهٔ کاربردی را در سطح بین‌المللی به سرانجام رسانده است.
میانگین درآمد دانش‌آموختگان دکتری از دانشگاههای مختلف آلمان:
- Darmstadt Technical University - درآمد سالانه ۴۷۰۰۰ یورو
- Bonn University - درآمد سالانه ۹۶۰۰۰ یورو
- Goethe University - درآمد سالانه ۱۲۸۰۰۰ یورو
- Hamburg University - درآمد سالانه ۲۴۰۰۰۰ یورو
- Gottingen University - درآمد سالانه ۱۲۹۰۰۰ یورو
- Humboldt University of Berlin - درآمد سالانه ۸۹۰۰۰ یورو
- University of Mannheim - درآمد سالانه ۱۰۹۰۰۰ یورو
- University of Cologne - درآمد سالانه ۱۳۰۰۰۰ یورو
- Ludwig Maximilian University - درآمد سالانه ۹۵۰۰۰ یورو
- Technical University of Munich - درآمد سالانه ۸۱۰۰۰ یورو
راهنمای نوشتن SOP قوی برای اپلای دکترا در کشور آلمان
هدف کلی از نوشتن انگیزه‌نامه/هدف‌نامه یا SOP علاوه بر نشان دادن تمایل و انگیزهٔ دانشجو به حوزهٔ پژوهشی انتخابی، ارائهٔ یک شمای کلی از خصوصیات و قابلیت‌های فرد است، چه از لحاظ اشراف به فرایند تحقیق و پژوهش، و چه توانایی‌های فردی و مهارت مدیریت و کار گروهی. یک هدف‌نامهٔ مرغوب به طور خلاصه از سه بخش زیر تشکیل شده است:
- اشاره به حوزهٔ علمی مورد علاقه، رویکردهای پژوهشی موجود، موانع و چالش‌ها و صحبت از سوابق علمی اعم از تحقیقات انجام گرفته و مقالات خوانده شده و یا مقالاتی که توسط خود فرد به چاپ رسیده.
- توضیح در خصوص دورهٔ انتخابی و اینکه تحصیل در این دوره و دانشگاه چطور می‌تواند به حل مسئلهٔ مورد نظر کمک کند و شما را به اهداف علمی مطلوبتان برساند.
- جمع بندی و ارائهٔ یک فهرست واضح از اهداف پژوهشی یا به قولی نوشتن Outline برای پروژهٔ تحقیقاتی.
با در نظر گرفتن موارد بالا، ساختار یک هدف‌نامهٔ قوی را در مراحل زیر شرح می‌دهیم:
- ۱- مقدمهٔ کوتاه - خلاصه‌ای از زندگی و موضوع پژوهشی مورد علاقه‌تان بنویسید.
- ۲- دستاوردهای علمی و تحقیقاتی - خیلی کوتاه و واضح، تمام دستاوردها و فعالیت‌های علمی و پژوهشی خود را توضیح دهید.
- ۳- دلایل انتخاب و استنباط فرد از دورهٔ مورد نظر - دلایل علاقه به این حوزه و فعالیت‌هایی را که در این راستا مد نظر دارید بنویسید.
- ۴- دلایل انتخاب کشور آلمان - برای نوشتن این قسمت به سایر محققان این حوزه در آلمان و همچنین سیاست‌ها و دلایل به خصوصی که این کشور را به گزینهٔ بهتری برای تحصیل در حوزهٔ مورد نظر تبدیل می‌کنند اشاره کنید.
- ۵- شرح کنجکاوی علمی - استاد راهنما باید در خصوص انگیزه و کنجکاوی علمی دانشجو و اینکه چرا این استاد خاص را به عنوان استاد ناظر انتخاب کرده کاملا توجیه باشد.
- ۶- سابقه فعالیت حرفه‌ای - اشاره به سابقهٔ کار مرتبط وزن بیشتری به SOP می‌دهد.
- ۷- توضیح اهداف کوتاه و بلند مدت - اهداف کوتاه مدت و بلند مدت خود را به طور شفاف توضیح دهید و در همین حین نشان دهید که دورهٔ انتخابی شما را در رسیدن به این اهداف جلو می‌اندازد.
- ۸- اشاره به موانع و مشکلات قبلی - اشتباه سایر متقاضیان را نکنید و صادقانه به چالش‌ها و موانعی که در گذشته برای مطالعهٔ این حوزه داشتید اشاره کنید. این بخش ماجرا ثابت می‌کند که در اهداف بلندمدت خود جدی هستید.
پروپوزال قوی شامل چه مواردی است؟
اگر دورهٔ انتخابی شما در چهارچوب Individual باشد، لازم است که یک پروپوزال درست و درمان به استاد ناظر ارائه دهید تا بر اساس آن راجع به پذیرش یا عدم پذیرش شما تصمیم بگیرد. اما اگر یکی از دوره‌های Structured را انتخاب کرده باشید، مستقیما با دانشگاه یا موسسهٔ مورد نظر طرف هستید و همانطور که قبلا اشاره کردیم، شما تعیین‌کنندهٔ موضوعات تحقیقاتی خود نخواهید بود. برای نوشتن یک پروپوزال مطلوب کافیست موارد زیر را مد نظر داشته باشید:
- یک توضیح خلاصه، جامع و کاملا روشن دربارهٔ موضوع پژوهش ارائه دهید
- هدف از نوشتن این پروپوزال را شرح دهید
- فهرست موضوعات تز انتخابی خود را ارائه کنید (Outline)
- متدولوژی انتخابی خود را شرح دهید
- انگیزهٔ خود را از انتخاب این موضوع توضیح دهید
- استنباط خود را از ماهیت دوره‌ای که انتخاب کردید شرح دهید
- یک ددلاین حدودی برای اتمام پروژه تعیین کنید
نکات مهم برای اپلای در دوره دکترا در آلمان
در این بخش به طور خلاصه به برخی نکات مهم اشاره می‌کنیم که هر یک به نوبهٔ خود شانس موفقیت شما را برای تحصیل دکترا در آلمان بالا می‌برند.
- وبسایت دانشگاههای مورد نظر و پلتفرم‌های معرفی شده را به دقت بررسی کنید
- در انتخاب تز یا موضوع پروپوزال خود به ماهیت دورهٔ انتخابی و خط مشی علمی دانشگاه توجه کنید.
- انگیزه‌ها و اهداف علمی خود را به طور کاملا واضح شرح دهید و به حوزه‌های مورد علاقه‌تان اشاره کنید.
- تمایل‌تان را به دوره‌ای که انتخاب کرده‌اید شرح داده و اشراف خود را به آن حوزه نشان دهید.
- تجربیات و سوابق خود را در حوزهٔ مربوطه با جزئیات کافی شرح دهید.
- دستاوردهای علمی و پژوهشی خود را برجسته کنید.
- تا جای ممکن موجز و مختصر و دقیق باشید.
- از موسسات اعزام دانشجوی معتبر مشاوره بگیرید.
سوالات متداول درباره تحصیل دکتری در آلمان
تحصیل دکتری در کشور آلمان چه شرایطی لازم دارد؟
مدرک فوق لیسانس، سابقهٔ تحصیلی خوب، سابقهٔ فعالیت علمی و پژوهشی، نمرهٔ بالا در آزمون‌های زبان، نوشتن هدف‌نامه و پروپوزال قوی و داشتن توصیه‌نامه از اساتید دانشگاه.
اپلای برای تحصیل دکترا در آلمان چه مراحلی دارد؟
ابتدا باید در بین دوره‌های انفرادی (Individual) یا ساختارمند (Structured) دورهٔ مطلوب را انتخاب کنید، استاد راهنما را پیدا کنید، مدارک لازم برای پذیرش را فراهم و پروپوزال موضوع تحقیقاتی خود را به کمیتهٔ پذیرش دانشگاه مورد نظر تحویل دهید. در صورت قبولی در این مرحله باید یک مصاحبهٔ آنلاین داشته باشید و اگر نتیجه مثبت بود، پروسهٔ دریافت ویزای تحصیلی را به جریان بیندازید.
آیا تحصیل دکترا در آلمان رایگان است؟
بله. تحصیل در مقطع دکترا در آلمان به صورت کلی رایگان است و فقط در برخی موارد هزینه‌های ناچیزی دارد.
آیا به دانشجویان دکتری در آلمان حقوق می‌دهند؟
بله. طبق قوانین آلمان، دانشجویان دکتری در سه سطح مختلف حقوق دریافت می‌کنند که بسته به حوزهٔ انتخابی و میزان همکاری فرد در پروژهٔ مورد نظر، مقدار آن از حدود دوهزار تا نزدیک به پنج هزار یورو متغیر است.
آیا در آلمان امکان تحصیل دکتری بدون مدرک زبان هست؟
خیر. لازمهٔ پذیرش در دوره‌های دکترا در کشور آلمان تسلط به زبان انگلیسی یا آلمانی است.
آیا داشتن مدارک آزمون‌های GMAT یا GRE برای متقاضیان دکتری لازم است؟
خیر. این مدارک مخصوص رشته‌های خاص هستند و لزوم آنها با توجه به دوره انتخابی و محل تحصیل قابل بررسی است.
آیا برای متقاضیان تحصیل در مقطع دکتری محدودیت سنی وجود دارد؟
خیر. برای تحصیل یا دریافت بورسیه در مقطع دکتری در آلمان محدودیت سنی تعیین‌شده‌ای وجود ندارد.
دوره‌های دکترای آلمان را کجا جستجو کنیم؟
پلتفرم‌هایی مثل DAAD و PhD Germany نقطهٔ خوبی برای شروع هستند.
دوره دکترا در آلمان چقدر طول می‌کشد؟
حداقل ۲ و حداکثر ۶ سال.
غیر از آلمان چه کشورهایی برای تحصیل دکتری مناسب هستند؟
تحصیل دکتری در کانادا، ژاپن و روسیه از جمله مواردی هستند که تنوع مناسبی از دوره‌های PhD را با هزینهٔ معقولی ارائه می‌دهند.
ارزانترین کشورهای اروپایی برای دریافت مدرک دکترا کدام هستند؟
آلمان، سوئد، فنلاند و نروژ
تحصیل دکترا در آلمان بهتر است یا در آمریکا؟
یکی از برتری‌های آلمان امکان اتمام دکترا در زمانی کوتاهتر است. چون بر خلاف آمریکا، در کشور آلمان خبری از دروس تئوریک و تکالیف مرتبط نبوده و تمرکز اصلی روی پروژه‌های تحقیقاتی است. نکتهٔ دیگر هزینهٔ تحصیل به مراتب ارزانتر در آلمان است. از آن طرف، عدم وجود مانع زبانی یکی از نکات مثبت آمریکاست. چون با وجود دوره‌های فراوان انگلیسی‌زبان در کشور آلمان، ممکن است این مسئله هر از گاهی برای دانشجو مشکل ایجاد کند. با تمام این تفاسیر، حوزهٔ تحصیلی و اهمیتی که موضوع پژوهش شما در هر کدام از این کشورها دارد، عامل مهمتری برای انتخاب است.
برای مهاجرت به آلمان چه راه‌های دیگری وجود دارد؟
مطلب روش های مهاجرت به آلمان را در مجله مهاجرتی سایت لتسگو یونی مطالعه بفرمایید و در صورت نیاز به راهنمایی بیشتر، با ما تماس بگیرید.