دانشگاه های مجارستان از جمله قدیمی‌ترین دانشگاه های قارهٔ اروپا به شمار می‌روند. کافیست نگاهی به معماری و نمای کهنه برخی از آنها بیندازیم تا خود را در اروپای قدیم و در برابر دریچه‌ای به آغاز رنسانس و حال و هوای قرن ۱۴ میلادی ببینیم. اما از قدمت تاریخی ماجرا که بگذریم، دگرگونی اصلی در سیستم آموزشی مجارستان، در قرن بیستم رخ داده و تاسیس کالج‌ها و موسسات آکادمیک بسیار، این کشور را با ۶۵ دانشگاه ریز و درشت به یکی از سرزمین‌های آکادمی‌خیز اروپا تبدیل کرده است.
در توصیف اعتبار این دانشگاه‌ها هم، لازم به ذکر است که مدارک تحصیلی دانشگاههای مجارستان، مورد تایید اتحادیه اروپا هستند.
از معرفی برنامه‌های متعدد بورسیه تا بیشمار دوره‌های انگلیسی زبان تا برگزاری آموزه‌های مرتبط با کارآفرینی در دانشگاه‌ها، توسعهٔ سیستم آموزشی از اصلی‌ترین اولویت‌های دولت مجارستان در طی سال‌های اخیر بوده است. همین امر در کنار هزینهٔ پایین زندگی و تحصیل، این کشور نه میلیون و نهصد هزار نفری را برای دانشجویان خارجی، به مقصدی جذاب برای ادامهٔ تحصیل و مهاجرت تحصیلی تبدیل کرده است.
انواع موسسات آموزشی در مجارستان
تا به این لحظه که از دانشگاه های مجارستان می‌نویسیم، ۵ مورد از آنها جزو ۱۰۰۰ دانشگاه برتر و ۱۶ تای دیگر در بین ۵۰۰۰ دانشگاه برتر جهان هستند. در این سرزمین اروپای شرقی، به طور کلی دو گونه موسسهٔ آموزش عالی وجود دارد:
- دانشگاههای مجارستان یا به قول خودشان egyetem (اِگِتِم) که به دو نوع خصوص و دولتی تقسیم می‌شوند و
- کالج های مجارستان (főiskola - فِئیش‌کُلا) که موسساتی جمع و جور و خاص‌منظوره‌تر از دانشگاههای این کشورند.
دانشگاههای مجارستان موسسات آموزشی بزرگی هستند که همه جور دوره و مدرک و کورس آموزشی را با سه زبان خارجی در مقاطع کارشناسی تا فوق دکترا پوشش می‌دهند و اینطور که گفته‌اند، دست کم نیمی از پرسنل آموزشی و تحقیقاتی آنها، دارای مدرک دکترا هستند که در نوع خود مزیت پررنگی به شمار می‌رود. از آن طرف کالج‌های مجارستان موظفند که لااقل یک سوم پرسنل آموزشی و پژوهشی خود را از بین آکادمین‌های دارای درجه دکترا گزینش کنند و می‌توانند همانند دانشگاه، مدارک کارشناسی و کارشناسی ارشد و تحصیلات حرفه‌ای بالاتر یا تحصیلات تکمیلی کارشناسی ارشد را پوشش دهند.
در بین آکادمی‌های کشور مجارستان، تعدادی از شعبات دانشگاه‌ها و موسسات آموزشی بین‌المللی هم به چشم می‌خورند که به سه مورد از دانه درشت‌های آنها اشاره می‌کنیم:
- Central European University معتبر در اتریش و آمریکا
- McDaniel College شعبهٔ اروپایی کالج مک‌دَنیل در مریلند آمریکا
- International Business school یک کالج خصوصی معتبر در بریتانیا و آمریکا با ارائه مدرک از دانشگاه باکینگهام
تفاوت ظریف بین کالج‌ها و دانشگاههای مجارستان، تنها به رویکرد آموزشی آنها برمی‌گردد. دانشگاه‌ها کلی‌تر و جامع‌ترند و کالج‌ها بیشتر روی مسائل عملی و کاربردی و مشکلات روز که به تحقیق و پژوهش نیاز دارند متمرکزند و برخی از آنها هم، عملا زیرمجموعه دانشگاههای مجارستان محسوب می‌شوند.
دانشگاه های دولتی و خصوصی در مجارستان
مثل سایر نقاط دنیا، تمرکز دانشگاههای مجارستان هم بیشتر بر دروس تئوریک است. تعداد کورس‌های فوق لیسانس در دانشگاه‌ها به مراتب بیش از کالج‌هاست و دوره‌های تحقیقاتی آنها بر ارتقای دانش نظری در علوم مختلف تکیه دارد. چیزی که در ادبیات آکادمیک به آن پژوهش صرف یا پژوهش خالص (Pure Research) هم گفته می‌شود.
بیشتر دانشگاههای مجارستان دولتی‌اند و خصوصی‌ها توسط سازمان‌ها، بنیادها و نهادهای خصوصی حمایت می‌شوند که از نظر درجهٔ اعتبار فرقی بین آنها وجود ندارد. در تمام دانشگاه‌ها دوره‌های انگلیسی‌زبان برقرار است و قیمت آنها با کلاس‌های برگزار شده به زبان‌های دیگر فرقی ندارد. تنها نکتهٔ موجود که چندان هم نیازی به سخت‌گیری ندارد، سهولت بیشتر دانشجویان دانشگاههای دولتی برای دریافت بورسیه تحصیلی است که در موارد خیلی نادر بین دولتی و غیردولتی فرق ایجاد می‌کند. البته بماند که خود دانشگاههای خصوصی هم تخفیفات و امتیازات خاص خودشان را دارند و برخی از آنها، دانشجویان مستعد را بورسیه می‌کنند.
بهترین دانشگاه های مجارستان
در لیست زیر پنج مورد از بهترین دانشگاه های مجارستان آمده‌اند که به صورت مختصر به معرفی آنها می‌پردازیم:
- دانشگاه سِگِد (Szeged): که به عنوان دانشگاه علوم پایه سگد هم شناخته می‌شود و قدمتش به سال ۱۹۲۱ باز می‌گردد. این دانشگاه ید طولایی در مطالعات و پروژه‌های زیست محیطی دارد و در زمینهٔ بهره‌برداری از انرژی خورشیدی به مراتب علمی بالایی رسیده است. البته از رفتار خود اساتید و دانشجویانش هم می‌توان به دغدغه‌های آنها در خصوص محیط زیست پی برد چرا که بیشترشان با دوچرخه رفت و آمد می‌کنند. هرچند که این دانشگاه طیف وسیعی از علوم را پوشش می‌دهد، به نظر می‌رسد که دپارتمان‌های پزشکی و داروسازی، برجسته‌ترین رشته‌های تحصیلی‌اش باشند.
- دانشگاه اِتوِش لورَند (Eötvös Loránd): اتوش لورند یا ELTE هم یکی از دانشگاههای علوم پایه مجارستان بوده و به افتخار فیزیکدان برجستهٔ مجار که خودش هم زمانی جزو دانشجویان آن بوده نامگذاری شده است. گفته می‌شود که پای بسیاری از برندگان جایزهٔ نوبل به این دانشگاه باز شده و تاریخ تاسیس آن به ۱۶۳۵ باز می‌گردد! در این دانشگاه کهنسال، تمام رشته‌های علوم طبیعی و انسانی هم تدریس می‌شوند اما ریاضی و فیزیک، قویترین شاخه‌های آن هستند.
- دانشگاه فناوری و اقتصاد بوداپست (BME): این دانشگاه مشهور در اوایل قرن هفدهم سر به آسمان بلند کرده و عنوان یکی از قدیمی‌ترین دانشگاههای اروپا را یدک می‌‌کشد. در بین فارغ‌التحصیلان BME معماران و مهندسان و مخترعان معروفی وجود داشته‌اند و خالق مکعب معروف روبیک، یعنی آقای ارنو روبیک، تنها یکی از نام‌های دانه‌درشتش بوده است. ریاضی و علوم مرتبط با فناوری جزو قویترین شاخه‌های تحصیلی در بی‌ام‌ای هستند.
- دانشگاه دِبْرِسِنی (Debreceni): گفته می‌شود که دبرسنی یکی از محبوب‌ترین دانشگاههای مجارستان در میان خارجی‌ها و مهاجران است و بالای ۴۰۰۰ دانشجوی خارجی از ۸۰ کشور دنیا در آن به تحصیل مشغولند. یک از مزایای دبرسنی که قطعا در محبوبیتش تاثیرگذار بوده، برگزاری اکثر کورس‌ها و کلاس‌ها به زبان انگلیسی است. در این دانشگاه پزشکی و دندانپزشکی پررنگ‌ترین رشته‌ها هستند.
- دانشگاه پِچ (Pécs): در ۱۳۶۷ میلادی و با فرمان پادشاه لویی کبیر تاسیس شده و همواره به خاطر دانشکدهٔ پزشکی سطح‌بالایش زبانزد خاص و عام بوده است. امروزه دو دانشگاه پچ و دبرسنی به شدت در کورس رقابت هستند و سعی می‌کنند که جهانی‌ترین دانشگاه مجارستان باشند. کلاس‌های این دانشگاه به دو زبان انگلیسی و آلمانی برگزار می‌شود و برنامه‌های تخفیفی و بورسیه‌های مختلفی که برای دانشجویان تدارک می‌بیند، پچ را به گزینه‌ای جذاب برای تحصیل در مجارستان تبدیل کرده است.
اگر تمایل دارید از سایر دانشگاه های کشور اروپایی اطلاعات کسب کنید، پُست مجله لتسگو یونی را با عنوان بهترین دانشگاه های اروپا مطالعه نمایید.
کالج های معتبر مجارستان
تحصیل در کالج های مجارستان سه تا چهار سال طول می‌کشند و دیپلم معتبری موسوم به foiskolai oklevel (فئیش‌کُلای اُک لِوِل) در اختیار فرد فارغ التحصیل قرار می‌دهند که در واقع اولین سطح از تحصیلات عالیه محسوب می‌شود و معادل با مدرک لیسانس یا کارشناسی خودمان است. بیشتر کالج‌های مجارستان خصوصی بوده و از اسپانسری کلیسا برخوردارند. موارد زیر از جمله این کالج‌ها هستند:
- Wekerle Sándor Business College
- John Wesley Theological College Budapest
- Tomori Pál College
- Edutus College
مزایای دانشگاه های مجارستان
آنچه که در مورد تحصیل در مجارستان به وفور می‌شنوید این است: زندگی و تحصیل در این کشور ارزان است. این را با سطح مناسب آکادمیک ترکیب کنید و دیگر جای چندانی برای شک و شبهه باقی نمی‌ماند. اما در این بخش می‌خواهیم نگاه دقیق‌تری به نکات مثبت دانشگاههای مجارستان داشته باشیم:
- هزینه‌های پایین: هر یک سال تحصیلی در مجارستان، چیزی در حدود ۴۷۰۰ دلار آمریکا خرج روی دستتان می‌گذارد که تا همین جای کار از تحصیل در بسیاری از دانشگاههای اروپایی ارزان‌تر است. از طرفی بورسیه و کمک‌های تحصیلی هم توسط دولت و خود دانشگاه‌ها داده می‌شود و در صورت داشتن شرایط خاص، می‌توان روی آنها حساب کرد. گفته‌اند که برخی از بورسیه‌ها نه تنها هزینه‌های تحصیلی را به طور کامل پوشش می‌دهند بلکه رقمی در حدود ۱۷۰ دلار به صورت ماهانه به شما خرجی خواهند داد! دیگر یک دانشجو از زندگی چه می‌خواهد؟
- فرایند پذیرش آسان: مورد دیگری که مجارستان را برای مهاجرت تحصیلی جالب کرده، دنگ و فنگ کمترش برای پذیرش دانشجویان خارجی است. در این حد که یک دانشجوی خارجی برای پیش بردن کارهای اولیه، هیچ نیازی به حضور فیزیکی ندارد و تمام فرایند و حتی آزمون‌های ورودی را به صورت آنلاین انجام می‌دهد. همین مورد، صرفه‌جویی زیادی در وقت و هزینهٔ افراد کرده و پروسهٔ ثبت‌نام را راحت‌تر می‌کند.
- امکان مسافرت به کشورهای عضو شینگن: ویزای تحصیلی مجارستان، این امکان را به دانشجویان خارجی می‌دهد که بدون هیچ محدودیتی در کشورهای اروپایی رفت و آمد کنند. به علاوه هزینهٔ پروازها از بوداپست به شهرهای مهم اروپا مثل برلین، پاریس یا میلان، به میزان تعجب‌آوری پایین است و می‌تواند رقمی در حدود ۶۰ دلار باشد. اگر هم به دنبال صرفه‌جویی بیشتر باشید که امکان طی طریق با اتوبوس همیشه هست و هزینهٔ گشت و گذارتان در قارهٔ سبز، به کمترین حد ممکن می‌رسد.
این موارد را در نظر داشته باشید:
در کنار آنچه دربارهٔ مزایای دانشگاه رفتن در مجارستان گفتیم، بد نیست به تعدادی از نکات منفی هم اشاره کنیم. نکاتی که برای تصمیم‌گیری درباره آینده مهم هستند و نمی‌شود از خیرشان گذشت:
- رتبهبندی نه چندان جالب: از اعتبار و قدمت و کیفیت آموزش در دانشگاه های مجارستان گفتیم اما بهرحال نمی‌توان این واقعیت را نادیده گرفت که موسسات آموزش عالی این کشور، جایگاه چندان بالایی در رتبهبندی جهانی ندارند. مثلا هیچ کدام از آنها در بین ۵۰۰ دانشگاه برتر جهان نیستند و این تا حد زیادی به ماجرای خروجی تحقیقاتی و عملکرد آکادمین‌های امروزی مجارستان بر می‌گردد. بخشی از این کم‌کاری آکادمیک تحت تاثیر شرایط بد سیاسی و اقتصادی مجارستان در دهه‌های قبل بوده. موردی که خوشبختانه در حال بهبود است و رشد و توسعهٔ پایدار سیستم آموزشی را در این سرزمین کهن اروپایی همراه داشته است.
- رویکرد آموزشی محافظه‌کارانه: ایراد دیگری که به آموزش در دانشگاه های مجارستان می‌گیرند، رویکرد یک طرفه در کلاس‌های درس است. یعنی استاد کتاب مرجع را بر می‌دارد و بود و نبود آن را برای دانشجویان بیرون می‌ریزد. اما متاسفانه از کار گروهی و بحث علمی و محیط پویای آموزشی، آنطوری که در دانشگاههای غرب اروپا رواج دارد، خبری نیست! همین باعث شده که دانشجویان زیادی از تئوریک بودن بیش از حد دروس بنالند و اعتماد به نفس مناسبی برای به کار بستن مهارت‌های خود در دنیای واقعی نداشته باشند.
- فقدان شاخه‌ها و آموزه‌های میان‌رشته‌ای: یکی از کمبودهای قابل ذکر دانشگاه ها در مجارستان، ایزوله بودن دانشکده‌ها و دپارتمان‌های علمی است. رویکردی که در دنیای امروز به سرعت در حال منسوخ شدن است. چرا که همکاری‌های سازنده بین رشته‌ها و نهادهای علمی مختلف برای حل کردن مسائل و مشکلات امروز، از ارکان یک سیستم آموزشی قدرتمند به شمار می‌رود و دانشجو جماعت را به تحلیل و تفکر انتقادی و توانایی دیدن مسائل از زوایای مختلف مجهز می‌سازد.
شهریه دانشگاه های مجارستان
آوازهٔ ارزان بودن دانشگاه های دولتی مجارستان نسبت به سایر همتایانش در غرب اروپا، به گوش همگان رسیده است. یک دانشجوی خارجی برای تحصیل در مجارستان، باید به عددی در بازه‌های زیر فکر کند:
- بین ۱۲۰۰ تا ۵۰۰۰ یورو برای اکثر رشته‌های دانشگاهی (رشته‌های مهندسی جزو گرانترین‌ها هستند)
- از ۱۲۰۰۰ تا ۱۶۰۰۰ یورو برای پزشکی و دندانپزشکی
برای اطلاع از شهریه دانشگاه های مجارستان، بهترین کار ممکن مراجعه به وبسایت‌های رسمی خود دانشگاه‌هاست. با این وجود شهریهٔ سالانهٔ تعدادی از دانشگاه‌ها را به عنوان نمونه با هم مرور می‌کنیم. فقط حواسمان باشد که هزینه‌ها کاملا حدودی بوده و ممکن است بسته به سال مد نظر و رشتهٔ تحصیلی تغییرات شدیدی بکنند:
- دانشگاه پچ: یکی از قدیمی‌ترین دانشگاههای اروپا که هزینه سالانه‌اش ۵۰۰۰ تا ۷۰۰۰ یورو تمام می‌شود
- دانشگاه سِگِد: یکی دیگر از دانشگاههای معتبر مجارستان که سالانه حدود ۵۰۰۰ تا ۸۰۰۰ یورو شهریه دارد
- دانشگاه کورنیوس بوداپست: یکی دیگر از دانشگاههای معتبر و ارزان مجارستان با شهریه‌ای بین ۵۰۰۰ تا ۷۰۰۰ یورو
- دانشگاه فناوری و اقتصاد بوداپست: جزو بهترین‌ها برای دانشجویان کامپیوتر و IT بین ۶۰۰۰ تا ۹۰۰۰ یورو
- دانشگاه سِمل وِیس: قدیمی ترین دانشگاه پزشکی مجارستان با شهریه‌ای بین ۱۲۰۰۰ تا ۱۸۰۰۰ یورو
- دانشگاه اِتوِش لورَند: از مهاجرپذیرترین دانشگاههای مجارستان با شهریه‌ای بین ۶۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰ یورو
انواع بورسیه های تحصیلی در مجارستان
بورسیه تحصیلی در مجارستان به چهار برنامهٔ عمده قابل تقسیم است که در ادامه مختصرا به معرفی آنها می‌پردازیم. چون هستند دانشجویانی که ترجیح می‌دهند تا جای ممکن در هزینه‌هایشان صرفه‌جویی کنند و با پشتکار و بار علمی مناسبی که دارند، خودشان را در معرض یکی از این برنامه‌های حمایتی بینند. منتها بورسیه شدن برای دانشجویان ایرانی، شرایط خاصی دارد که شرح مفصل آن مطلب مجزایی می‌طلبد:
- Stipendium Hungaricum: بخشی از برنامهٔ حمایتی دولت مجارستان در راستای جهانی سازی است که با همکاری وزارت سرمایه‌های انسانی و وزارت آموزش و پرورش این کشور به اجرا در آمده است.
- +Erasmus: برنامه‌ای سراسری در سطح اروپاست که با هدف آموزش و پرورش و حمایت از جوانان اروپایی به اجرا درآمده است.
- Bilateral State Scholarships: یک همکاری مشترک بین دولت مجارستان و هر کشوری که با آنها قرارداد همکاری علمی و پژوهشی امضا کرده باشد.
- CEEPUS: این برنامه با هدف ایجاد سهولت در تبادل و رفت و آمد اساتید و دانشجویان در بین دانشگاههای اروپای مرکزی و جنوب شرقی این قاره و با هدف بهبود ارتباطات و همکاری‌های علمی ایجاد شده است.
- EEA Grants Scholarships: یک همکاری دوجانبه برای ارتقای سطح آموزشی بین کشورهای نروژ، ایسلند، لیختن‌اشتاین و کشورهایی چون مجارستان است.
اطلاعات کلی مجارستان
- در منطقهٔ اروپای جنوب شرقی واقع شده
- پایتخت آن شهر بوداپست (به قول خود مجارها بوداپِشت) است
- مردمانش اکثرا به زبان مجاری صحبت می‌کنند
- واحد پول کشور Forint (فورینت) نام دارد (هر واحد ۱۴۰ ریال و هر ۳۵۵ واحد معادل ۱ یورو)
- جمعیت آن بالای ۹ میلیون و ۹۰۰ هزار نفر است
جمع‌بندی و سخن آخر
شاید صرف ارزان بودن هزینه تحصیل و زندگی در یک کشور اروپایی، به تنهایی قانع کننده نباشد. خوبی ماجرا اینجاست این مورد تنها نکتهٔ مثبت تحصیل در مجارستان نیست. کشوری که از لحاظ آموزشی در رتبهٔ ۳۲ ام جهان و از منظر امنیت در مقام ۳۴ ام و بابت سهولت انجام کسب و کار مقام ۴۰ ام را داراست، قطعا حرف‌هایی برای گفتن دارد. مضاف بر اینکه مجارستان سرزمینی تاریخی و چند فرهنگی است و می‌تواند تجربیات فوق‌العاده و منحصربفردی را برای دانشجویان خارجی به همراه داشته باشد.